ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

Διαβάστε Περισσότερα

ΙΕΡΕΣ ΜΟΝΕΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ Αμέτρητα κειμήλια, εντυπωσιακες τοιχογραφίες και παμπάλαιες εικόνες, αρκετές από τις οποίες στις παραδόσεις αναφέρονται ως θαυματουργές, κοσμούν τα μοναστήρια της Φθιώτιδας. Βυζαντινά και μεταβυζαντινά, μεσαιωνικά ή κτίσματα που ο χρόνος οικοδόμησής τους παραμένει απροσδιόριστος, άντεξαν τις βάρβαρες επιδρομές στη διάρκεια της τουρκοκρατίας και, μετέπειτα, της γερμανικής κατοχής. Παρά τις καταστροφές, αντιστέκονται στο πέρασμα των αιώνων, αποτελούν δείγματα αρχιτεκτονικής διάφορων ρυθμών και κάποια από αυτά έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία. Σήμερα βρίσκονται σε πλήρη λειτουργία 16 μονές (εννέα ανδρικές και επτά γυναικείες).

Παναγίας Αγάθωνος Μέσα σ' ένα υπέροχο φυσικό τοπίο, στην πλαγιά του βουνού Οίτη και σε μικρή απόσταση από την Υπάτη, ορθώνεται η ιερά μονή της Παναγίας Αγάθωνος, που κτίστηκε ανάμεσα στον 14ο και 15ο αιώνα. Διακρίνεται για το μεγαλοπρεπές καθολικό. Λόγω της φθοράς που υπέστη από το χρόνο και κυρίως εξαιτίας της καταστροφικής μανίας του Ι. Δράμαλη, που πυρπόλησε το καθολικό, το 1822, διασώζονται ελάχιστες τοιχογραφίες, αλλά αρκετά πολύτιμα κειμήλια. Σημαντικότερο έκθεμα θεωρείται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Στους χώρους του μοναστηριού λειτουργούν εκτροφείο θηραμάτων και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Οίτης.

Ιερά μονή Παναγίας Αντίνιτσας Κτισμένο στις πλαγιές του όρους Ώθρυς, καταστράφηκε ολοσχερώς από τις κατοχικές δυνάμεις, το 1944, για να ανοικοδομηθεί αρκετά χρόνια αργότερα. Διασώθηκε η εικόνα της Παναγίας, που θεωρείται θαυματουργή. Η μονή αποτέλεσε ορμητήριο των αγωνιστών κατά την επανάσταση του 1821. Το προσωνύμιό της σχετίζεται πιθανότατα, με την αρχαία πόλη Αντινοίτισσα, που ιδρύθηκε στην 'Οθρυ τον 2ο μ.Χ. αιώνα, από το Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό.

Παναγίας Ελεούσης Ξυνιάδος Κάτοικοι του χωριού Ξυνιάδα Δομοκού, ακολούθησαν, το 1962, την υπόδειξη της Παναγίας σε όραμα και έσκαψαν σε βάθος 1,50 μ. κάτω από τη γη, όπου βρήκαν την εικόνα της, με την επιγραφή «Μήτηρ Θεού Ελεούσα» (από την εποχή της εικονομαχίας). Εκεί ακριβώς κτίστηκε το μοναστήρι.

Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Καμένων Βούρλων Τέσσερα χιλιόμετρα πάνω από τη λουτρόπολη βρίσκεται το μοναστήρι, που υπολογίζεται ότι ιδρύθηκε τον 7ο αιώνα. Διαθέτει πολλά κειμήλια, ενώ κατά την τουρκοκρατία πρόσφερε υπηρεσίες στους αγωνιστές της επανάστασης.

Αγίου Γεωργίου Στυλίδος Πάνω στο όρος Ώθρυς, κοντά στο χωριό Νεράιδα, μοιάζει από μακριά σαν βυζαντινό κάστρο. Μια επιγραφή πληροφορεί ότι κτίστηκε το 1753. Στους χώρους του φυλάσσονται λείψανα πολλών αγίων. Αγίου Βλασίου Στυλίδος  Σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων από την πόλη της Στυλίδας, πάνω σ' ένα λόφο, ιδρύθηκε το 1746 και έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην περίοδο της τουρκοκρατίας. Πρόκειται για ένα μεταβυζαντινό μνημείο, μέσα στο οποίο φυλάσσονται αξιόλογες εικόνες.

Αγίου Νικολάου Δίβρης Διατηρητέο μνημείο έχει κηρυχθεί το μοναστήρι αυτό, λόγω του ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού και θρησκευτικού ενδιαφέροντός του. Είναι κτισμένο σε ερημικό σημείο του όρους 'Οθρυς, δίπλα σ' ένα μεγάλο φαράγγι, όπου με ειδική τροχαλία ανάβουν καντήλι στον Άγιο Νικόλαο.

Αγίας Τριάδος Μελιταίας Κτίσθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα, στην περιοχή της αρχαίας Μελιταίας και σε υψόμετρο 800 μέτρων. Από τα κειμήλια της μονής ξεχωρίζει ο τετράγωνος ογκόλιθος που στηρίζει την πλάκα της Αγίας Τράπεζας. Είναι του 3ου π.Χ. αιώνα και περιέχει σκαλισμένο κείμενο συνθήκης μεταξύ Μελιταίων και Πηρέων.

Αγίας Τριάδος Τραγάνας Ιδρύθηκε τον 15ο αιώνα κοντά στο σημερινό χωριό Τραγάνα. Από το αρχικό μοναστηριακό συγκρότημα διασώζονται μόνο κάποιες στοές. Γεννεσίου Θεοτόκου, Δαμάστας 'Ενα εντυπωσιακό κτιριακό συγκρότημα, στις πλαγιές του όρους Καλλίδρομος, 23 χιλιόμετρα από τη Λαμία, με μαγευτική θέα. Εκεί βρίσκεται μια ακόμη εικόνα της Παναγίας, έργο του 16ου αιώνα, που θεωρείται θαυματουργή. Παναγίας Δαδίου Αμφίκλειας Κτίσθηκε το 1755, σε υψόμετρο 800 μέτρων. 'Εχει θαυμάσιες τοιχογραφίες, παρά τις φθορές. Αποτέλεσε κέντρο δράσης του Αθανασίου Διάκου και του Οδυσσέα Ανδρούτσου.

Κοιμήσεως Θεοτόκου Αγίας Μαρίνης Λοκρίδος Είναι διατηρητέο μνημείο των μεταβυζαντινών χρόνων, κτισμένο στη βορειοανατολική πλευρά του Παρνασσού. Η προσφορά στον αγώνα κατά των Τούρκων θεωρείται ανεκτίμητη. Αγίου Γεωργίου Μαλεσίνας Βρίσκεται στη χερσόνησο της Αετολίμνης. Κτίσθηκε μεταξύ 11ου και 12ου αιώνα και κατ' άλλους, τον 16ο. Παρά τους σεισμούς του 1894, διασώζονται οι τοιχογραφίες του. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Λιβανάτων Μέσα σ' ένα καταπράσινο τοπίο, κοντά στις Λιβανάτες, υπήρξε στήριγμα του Οδυσσέα Ανδρούτσου.

Ιερά μονή Αγίου Γεωργίου Μύλων Ιδρύθηκε κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, κοντά στο χωριό Μύλοι της Πελασγίας. Σημαντική η συνεισφορά του κατά την επανάσταση του 1821.

Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Αλεποσπίτων Λαμίας Σε μια μαγευτική τοποθεσία, μια εκκλησία και πολλά ερείπια αποτελούν την ιστορική μαρτυρία για την ύπαρξη του μεγαλύτερου μοναστηριού της Φθιώτιδας, που κτίστηκε γύρω στο 1500. Πυρπολήθηκε για να μην πέσει στα χέρια της τούρκικης στρα τιάς, από τον τότε ηγούμενο της μονής. Αξιόλογο για τις αγιογραφίες του και με αρχαιολογική σημασία είναι και το ξωκλήσσι της Παναγίας της Αρχοντικής, κάτω από το Κάστρο της Λαμίας.

Διαβάστε Περισσότερα

Ἱερὰ Μονὴ Δαμάστας,
ἡ θέση της στὸν χῶρο καὶ τὸν χρόνο

Ἔκδοσις Ἱ. Μ. Δαμάστας Δαμάστα 2009

© Ἱ. Μ. Παναγίας Δαμάστας, Δῆμος Γοργοποτάμου Λαμίας

---

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Τὸ μικρὸ αὐτὸ ἐνημερωτικὸ ἔντυπο ἀπευθύνεται μὲ ἀγάπη πρὸς τοὺς εὐλαβεῖς προσκυνητὰς τῆς ἱστορικῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς Παναγίας Δαμάστας καὶ προσφέρει στοιχεῖα τινὰ διὰ τὴν ἱστορίαν καὶ τὴν ζωὴν τοῦ Ἱεροῦ της Θεοτόκου προσκυνήματος, ὥστε ὁ κάθε ἐπισκέπτης νὰ γνωρίζει ποὺ εὑρίσκεται καὶ νὰ πληροφορεῖται ποία εἶναι ἡ συμβολὴ αὐτῆς τῆς Ἱερᾶς Μονῆς στὴ ζωὴ τοῦ Ἔθνους καὶ τῆς Ἐκκλησίας, στὴ διαδρομὴ τῶν αἰώνων.

Κέντρο τοῦ Ἱεροῦ Προσκυνήματος εἶναι ἡ Ἁγία εἰκόνα τῆς Παναγίας, ἡ ὁποία ἔχουσα χάριν καὶ εὐλογίαν θαυματουργεῖ εἰς τοὺς προσερχόμενους μὲ πίστη καὶ ἐκζητοῦντας τὴν μεσιτεία Της. Δαμάστα ὀνομάζεται, διότι δαμάζει τὸν πόνο καὶ ἀπαλλάσσει τοὺς ἀνθρώπους ἀπὸ τὰ βάσανα καὶ τὶς δοκιμασίες τῆς ζωῆς. Τὰ θαύματά της εἶναι ἀναρίθμητα καὶ οἱ εὐεργεσίες της ἀπερίγραπτες. Ἡ Ἐκκλησία Της εἶναι μιὰ ἀέναος πηγὴ συμπαθείας πρὸς κάθε πονεμένο ἄνθρωπο. Τὸ Μοναστήρι της εἶναι ἕνας τόπος ἀνακαινίσεως, ἀνακουφίσεως καὶ ἁγιασμοῦ.

Ἡ ἐθνικὴ προσφορὰ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς εἶναι πολὺ μεγάλη ἀπὸ τὰ χρόνια τῆς σκλαβιᾶς μέχρι πρόσφατα. Μὲ τὴν Παναγία Δαμάστα συνδέονται μεγάλα καὶ ἡρωικὰ ὀνόματα τῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821. Ὑπῆρξε καταφύγιο τῶν ἀρματωλῶν καὶ κλεφτῶν, ὁρμητήριο τοῦ Ἀθανασίου Διάκου καὶ τοῦ Ἐπισκόπου Σαλώνων Ἡσαΐα, τόπος συγκεντρώσεως τῶν ἀγωνιστῶν. Γιὰ τὴν πατρίδα ἐθυσίασε πολλοὺς πατέρες καὶ ἔδωσε τὰ πάντα γιὰ τὴν ἐλευθερία.

Ὅ,ποιος ἐπισκέπτεται αὐτὸ τὸ Μοναστήρι ἔχει τὴν αἴσθηση ὅτι ἀναβαπτίζεται στὰ νάματα τοῦ πατριωτισμοῦ καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας.

Σὲ κάθε προσκυνητὴ καὶ ἀναγνώστη αὐτοῦ του φυλλαδίου εὔχομαι πλούσια τὴν εὐλογία καὶ τὴν χάρη τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Μετὰ πατρικῶν εὐχῶν καὶ εὐλογιῶν.
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
+ ὁ Φθιώτιδος Νικόλαος

---

Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΔΑΜΑΣΤΑΣ

Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Δαμάστας βρίσκεται στὶς βορεινὲς πλαγιὲς τοῦ ὄρους Καλλίδρομον, σ᾿ ἕνα ἀπὸ τὰ ὡραιότερα σημεῖα τῆς περιοχῆς: ἕνα φυσικὸ ἐξώστη σὲ ὑψόμετρο 740 μ., μὲ ὑπέροχη θέα πρὸς τὴν πεδιάδα τοῦ Σπερχειοῦ, τὸ Μαλιακὸ κόλπο καὶ πιὸ πέρα τὰ βουνὰ Οἴτη καὶ Ὄθρυ. Ἀπέχει περίπου 23 χλμ. ἀπὸ τὴν ἱστορικὴ Λαμία, τὴν πρωτεύουσα τοῦ νομοῦ Φθιώτιδος, καὶ 203 χλμ ἀπὸ τὴν Ἀθήνα*. Εἶναι ἀφιερωμένη στὸ «Γενέθλιον τῆς Θεοτόκου» καὶ πανηγυρίζει στὶς 8 Σεπτεμβρίου.

* Ἀπὸ Ἀθήνα ἀκολουθοῦμε τὴν ἐθνικὴ ὁδὸ Ἀθηνῶν-Λαμίας. Πρὶν τὴν πόλη τῆς Λαμίας, στὴ διασταύρωση πρὸς Γραβιά-Ἄμφισσα, ἀφήνουμε τὴν ἐθνικὴ ὁδὸ καὶ μετὰ ἀπὸ ἑπτὰ περίπου χιλιόμετρα, συναντοῦμε μιὰ διασταύρωση, ὁποὺ ὑπάρχει ἡ πινακίδα «Ἱ. Μ. Δαμάστας». Στρίβουμε καὶ ἀνηφορίζουμε πρὸς τὸ μοναστήρι, τὸ ὁποῖο καὶ συναντοῦμε μετὰ ἀπὸ τρεισήμισι χιλιόμετρα ἀσφαλτοστρωμένου δρόμου.

Ὅσον ἀφορᾷ στὴν ὀνομασία τοῦ μοναστηρίου, διασώζονται δύο ἐκδοχές. Ἡ πρώτη θέλει τὴν ὀνομασία νὰ προέρχεται ἀπ᾿ τὸν τόπο καταγωγῆς τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνας τῆς Παναγίας, ποὺ τὸ Μοναστήρι φιλοξενεῖ: Σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση, ἡ Εἰκόνα ἦρθε στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὴν πόλη τῆς Δαμασκοῦ τῆς Συρίας (γενέτειρα τοῦ μεγάλου πατέρα καὶ ἁγίου τῆς Ἐκκλησίας μας Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ) κατὰ τὴν περίοδο τῆς Εἰκονομαχίας (8ου-9ου αἰώνα μ.Χ.). Τὴν περίοδο αὐτή, οἱ φοβεροὶ διωγμοὶ τῶν εἰκονομάχων ἀνάγκασαν ἀρκετοὺς ὀρθοδόξους νὰ ζητήσουν καταφύγιο σὲ ἀσφαλῆ μέρη τῆς Ἑλλάδας. Μαζί τους ἔφεραν καὶ τὶς εἰκόνες ποὺ τόσο τιμοῦσαν καὶ εὐλαβοῦνταν. Μία ἀπὸ αὐτὲς ἦταν καὶ ἡ θαυματουργὴ Εἰκόνα ποὺ φιλοξενήθηκε στὶς πλαγιὲς τοῦ ὄρους Καλλιδρόμου. Ἀρχικὰ ὀνομάστηκε «Παναγία ἡ Δαμάσκα», ἀλλὰ μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου καὶ τὴν παραφθορὰ τῆς λέξης προέκυψε ἡ λέξη «Δαμάστα».

Ἡ δεύτερη πιθανὴ ἐκδοχὴ θέλει τὴν ὀνομασία νὰ σχετίζεται μὲ τὸ ἐτυμολογικό της περιεχόμενο: Ἡ λέξη «Δαμάστα» παρήχθη ἀπὸ τὸ ρῆμα «δαμάζω», ἐξαιτίας τῆς θαυματουργικῆς ἰδιότητας τῆς Εἰκόνας τῆς Θεοτόκου νὰ «δαμάζει» τὸν ἀνθρώπινο πόνο καὶ τὶς ποικίλες ἀσθένειες τῶν ἀνθρώπων ποὺ κατέφευγαν σ᾿ αὐτήν. Ἔτσι, ἡ εἰκόνα, καὶ συνεκδοχικὰ καὶ ἡ Μονή, προσέλαβε τὴν ἰδιαίτερη προσωνυμία «Δαμάστρα», ποὺ μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου παρεφθάρη σὲ «Δαμάστα».

Ἱστορία τοῦ Μοναστηρίου

Δὲν ἔχει διασωθεῖ κάποια γραπτὴ μαρτυρία σχετικὰ μὲ τὸν ἀκριβῆ χρόνο ἱδρύσεως τῆς μονῆς. Ἡ μορφὴ καὶ ὁ τύπος τοῦ Καθολικοῦ, ποὺ ὡς ἀρχιτεκτόνημα τοποθετεῖται στὴν περίοδο μεταξὺ τοῦ 13ου καὶ τοῦ 15ου αἰώνα, μαρτυρεῖ γιὰ τὴν πιθανὴ ἵδρυση τοῦ μοναστηρίου κατὰ τὴν περίοδο αὐτή. Εἶναι ἡ ἐποχὴ κατὰ τὴν ὁποία ἐμφανίστηκαν οἱ περισσότερες Ἱερὲς Μονὲς στὸν ἑλληνικὸ χῶρο. Ὡστόσο, νεώτερη ἐκτίμηση τοποθετεῖ τὸν σημερινὸ ναὸ μετὰ τὶς φθορὲς καὶ τὴν πυρκαγιὰ περίπου στὸν 17ο αἰώνα.

Στὰ χρόνια τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821, ἡ Ἱ. Μ. Δαμάστας ἀπέβη μιὰ ἡρωικὴ καὶ μαρτυρικὴ ἔπαλξη γιὰ τὸν ἐπαναστατημένο λαὸ τῆς Φθιώτιδας. Μεγάλες μορφὲς τοῦ Ἀγῶνα πέρασαν ἀπὸ τὸ μοναστήρι καὶ ἔδωσαν μπροστὰ στὴν Εἰκόνα τῆς Παναγίας τὸν μεγάλο ὅρκο γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Πατρίδας.

Λόγῳ τῆς προνομιακῆς της τοποθεσίας, ὡς φυσικὸ παρατηρητήριο τῆς ἀνατολικῆς πλευρᾶς τῆς πεδιάδας τοῦ Σπερχειοῦ, ἡ Ἱ. Μ. Δαμάστας στάθηκε ὁρμητήριο τοῦ Ἀθανασίου Διάκου, τοῦ ὁπλαρχηγοῦ Πανουργιᾶ καὶ τοῦ Ἐπισκόπου Σαλώνων Ἡσαΐα. Μάλιστα, μετὰ τὴ μάχη τῆς Ἀλαμάνας καὶ τὴν καταδίωξη τῶν Ἑλλήνων ἀπὸ τοὺς Τούρκους, ὁ Ἀθανάσιος Διάκος κατευθύνθηκε πρὸς τὴν περιοχὴ τοῦ Μοναστηρίου. Κι ἦταν ἐδῶ ποὺ ὁ ἐχθρὸς τὸν συνέλαβε: στὴν τοποθεσία ὁποὺ ἀργότερα καὶ ἐξαιτίας αὐτοῦ του ἱστορικοῦ γεγονότος ἀνεγέρθη ὁ Ἱ. Ν. Ἄγ. Παρασκευῆς*.

** Εἶναι ὁ ναὸς ποὺ συναντοῦμε ἀμέσως ἀφοῦ ἀφήσουμε πίσω μας τὸν δρόμο Γραβιᾶς-Ἄμφισσας καὶ στρίψουμε στὸν ἀνηφορικὸ δρόμο πρὸς τὸ μοναστήρι.

Κι ἀκόμα, στὴν περιοχὴ τοῦ μοναστηρίου κατέφυγε τραυματισμένος τόσο ὁ Πανουργιᾶς, ὅσο καὶ ὁ Ἐπίσκοπος Σαλώνων Ἡσαΐας. Ὁ τελευταῖος μάλιστα, παρέδωσε τὴν τελευταία του πνοὴ κάτω ἀπὸ τὴ σκιὰ τῆς Μονῆς, στὴ θέση ὅπου ἀπὸ παλιὰ ὀνομάζεται «Χαλκομάτα». Καὶ ἡ παράδοση διασώζει πὼς τὰ τελευταῖα του λόγια ἦσαν: «Παναγία Δαμάστα, σῶσε τουλάχιστον τὴν πατρίδα μου».

Στὴ μάχη τῆς Ἀλαμάνας ὁ ἡγούμενος τοῦ μοναστηρίου Νεόφυτος μαζὶ μὲ ὅλους τοὺς μοναχοὺς ἀγωνίσθηκε θαρραλέα στὸ πλευρὸ τοῦ Ἀθανασίου Διάκου. Σύμφωνα μὲ τοπικὴ παράδοση ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, στὸ Μοναστήρι ζοῦσαν περίπου 25 μοναχοί, οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς ὁποίους ἔπεσαν στὰ πεδία τῶν μαχῶν, μὲ ἀποτέλεσμα τὸ μοναστήρι μετὰ τὴ λήξη τοῦ ἐθνικοαπελευθερωτικοῦ ἀγώνα νὰ παραμείνει μὲ λιγότερους ἀπὸ ἕξι μοναχούς. Κι αὐτὸ εἶχε ὡς συνέπεια τὴ διάλυση τῆς Μονῆς, διότι ἀργότερα, στὶς 25 Σεπτεμβρίου 1833, ἐξεδόθη ἕνα Διάταγμα ἀπὸ τὸν βασιλέα Ὄθωνα, τὸ ὁποῖο ὅριζε πῶς οἱ Μονὲς ποὺ δὲν εἶχαν περισσότερους ἀπὸ ἕξι μοναχούς, ἔπρεπε νὰ καταργηθοῦν, ἡ δὲ περιουσία τους νὰ περιέλθει στὴ δικαιοδοσία τοῦ Ἑλληνικοῦ Δημοσίου. Τὸ Διάταγμα αὐτὸ διέλυσε πολλὰ μοναστήρια τῆς Ἑλλάδος. Ἕνα ἀπ᾿ αὐτὰ ἦταν καὶ ἡ Ἱ. Μ. Δαμάστας, ἡ ὁποία, μὴ διαθέτοντας τὸν ἀπαιτούμενο ἀριθμὸ μοναχῶν, διαλύθηκε.

Πολλὲς ὑπῆρξαν οἱ διαμαρτυρίες γειτονικῶν Δήμων πρὸς τὸν βασιλέα Ὄθωνα γιὰ τὴν διάλυση τῆς Ἱερᾶς Μονῆς. Ὡστόσο, καμία δὲν εἰσακούστηκε ἀπὸ τὴν τότε παντοδύναμη Βασιλικὴ Γραμματεία. Ἡ ὅλη ἐπίβλεψη τῶν ἐγκαταλελειμμένων κτιριακῶν ἐγκαταστάσεων ἀνατέθηκε στὸ Δῆμο Οἰταίων.

Ὅμως ἡ Χάρη τῆς Παναγίας δὲν θέλησε νὰ ἀφήσει τὸ Μοναστήρι της ἔρημο γιὰ πολύ. Μὲ τὸ Προεδρικὸ Διάταγμα τῆς 3ης Αὐγούστου 1934, ποὺ ὑπογράφεται ἀπὸ τὸν Πρόεδρο τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας Ἀλέξανδρο Ζαΐμη καὶ τὸν Ὑπουργὸ Ἐθνικῆς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων Ἰωάννη Μακρόπουλο, διακηρύχθηκε ἡ «ἀνασύσταση τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Δαμάστας», ἡ ὁποία μέχρι τότε ἦταν «συγκεχωνευμένη» στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ἀντινίτσης.

Πρῶτος ἡγούμενος μετὰ τὴν ἀνασύστασή της διορίστηκε ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ὁ Ἀρχιμ. Κύριλλος Κωνσταντινίδης. Ἔτσι, στὴν ἐγκαταλελειμμένη Μονὴ ἐπανῆλθε ἡ ζωή, καὶ μιὰ ὀλιγάριθμη μοναστικὴ ἀδελφότητα συγκεντρώθηκε στὶς ἐγκαταστάσεις της. Τὸ 1936, ἡγούμενος τῆς Μονῆς ἀναφέρεται ὁ Ἀρχιμ. Εὐλόγιος Μόρφης, ὁ ὁποῖος ξεκίνησε τὴ μοναστική του ζωὴ ἀπὸ τὸ Ἅγιον Ὄρος.

Στὰ χρόνια της Κατοχῆς (1940-1944) μεγάλη ὑπῆρξε ἡ συμβολὴ τῆς Ἱ. Μονῆς ὑπὲρ τοῦ λαοῦ καὶ τῶν Συμμάχων. Τὸν χειμώνα 1941-1942 βρῆκαν καταφύγιο στὴ Μονὴ δώδεκα Νεοζηλανδοὶ στρατιῶτες τῶν συμμαχικῶν δυνάμεων. Ὁ τότε ἡγούμενος Εὐλόγιος τοὺς προσέφερε φιλοξενία καὶ προστασία γιὰ ἀρκετὲς ἡμέρες, μέχρι ποὺ κατέστη τελικὰ ἐφικτὸ νὰ φυγαδευτοῦν ἀπὸ τὸ λιμάνι τῆς Στυλίδας. Ὡστόσο, γιὰ τὴ στάση του αὐτὴ ὁ ἡγούμενος Εὐλόγιος πλήρωσε προσωπικὸ τίμημα: Ὅταν τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1942 Ἰταλοὶ στρατιῶτες εἰσέβαλαν αἰφνιδιαστικὰ στὴ Μονὴ καὶ βρῆκαν τὰ ὅπλα καὶ τὰ πυρομαχικὰ τῶν Συμμάχων, ὁ ἡγούμενος συνελήφθη καὶ φυλακίστηκε γιὰ δύο καὶ πλέον χρόνια στὶς φυλακὲς Ἀβέρωφ. Μετὰ τὴ λήξη τοῦ πολέμου, ἡ Κυβέρνηση τῆς Νέας Ζηλανδίας, διὰ τοῦ Πρωθυπουργοῦ της, ἀπέστειλε πρὸς τὴν Μονὴ Δαμάστας εὐχαριστήριο δίπλωμα εἰς ἔνδειξη εὐγνωμοσύνης!

Ὁ π. Εὐλόγιος μετὰ τὴν ἀποφυλάκισή του, ἐπέστρεφε στὸ μοναστήρι τῆς Δαμάστας, ὡς τὸ 1953, ὁπότε ἡ Μονὴ μετετράπη σὲ γυναικεία, μὲ ἡγουμένη τὴν Μοναχὴ Κασσιανὴ Ἀνδριώτου καὶ συνοδεία ἕξι μοναζουσῶν.

Τὸ Καθολικὸ τῆς Μονῆς

Τὸ Καθολικὸ τῆς Μονῆς εἶναι ἀφιερωμένο στὸ Γενέθλιον τῆς Θεοτόκου. Ἡ ἀκριβὴς χρονολογία κατασκευῆς του δὲν μπορεῖ νὰ προσδιοριστεῖ μὲ βεβαιότητα, ἀφοῦ στερούμεθα κτητορικῆς ἢ ἄλλης γραπτῆς μαρτυρίας. Ὅμως, ὅπως ἤδη εἰπώθηκε παραπάνω, ἡ ἀρχικὴ ἀνέγερσή του ὑπολογίζεται μεταξύ του 13ου καὶ τοῦ 15ου αἰώνα, βάσει τοῦ τύπου καὶ τῆς ἀρχιτεκτονικῆς μορφῆς του. Ὁ ναὸς εἶναι σταυροειδὴς μετὰ τρούλλου, δηλαδὴ τὸ δυτικὸ σκέλος τοῦ σταυροῦ της εἶναι ἐπιμηκημένο, μὲ τέτοιο τρόπο ὥστε τὸ κτίριο νὰ λαμβάνει τὴ μορφὴ τῆς Σταυρικῆς Βασιλικῆς μετὰ τρούλλου. Πάνω ἀπὸ τὰ πλάγια διαμερίσματα ὑπάρχουν, ἀντὶ σταυροθολίων, τυφλοὶ θόλοι ποὺ μόνο ἀπὸ τὸ ἐσωτερικὸ τοῦ Καθολικοῦ μπορεῖ κανεὶς νὰ τοὺς διακρίνει.

Ἡ ἀρχικὴ ἱστόρηση τῶν ἐσωτερικῶν τοίχων τοῦ ναοῦ θὰ πρέπει νὰ τοποθετηθεῖ στὴν περίοδο τῆς κατασκευῆς του.Ὅμως τὸ Καθολικὸ στὸ κύλισμα τοῦ χρόνου καταστράφηκε, καὶ μαζί του ἑπομένως καὶ ἡ ἀρχικὴ ἱστόρησή του. Ἡ δεύτερη ἱστόρηση ἔγινε τὶς παραμονὲς τῆς Ἐπανάστασης, ὅπως φανερώνει καὶ ἐπιγραφικὴ ἐνθύμηση, ποὺ βρίσκεται πάνω στὸ ἀνώφλι τῆς κεντρικῆς πύλης τοῦ κυρίως ναοῦ:

«ΙΣΤΟΡΗΘΗ Ο ΠΑΡΩΝ ΘΕΙΟΣ ΚΑΙ ΙΕΡΩΤΑΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΚΑΙ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΝΤΙΜΟΤΑΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝ ΙΩΑΝΝΟΥ ΔΥΟΒΟΥΝΙΩΤΟΥ ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΥΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΦΙΛΕΣΤΑΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΖΗΤΟΥΝΙΟΥ ΚΥΡΙΟΥ Κου ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ ΕΝ ΕΤΕΙ 1818, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 15, ΧΕΙΡ ΓΕΩΡΓΙΟΥ».

Ἀπὸ τὴν ἱστόρηση τοῦ ἁγιογράφου Γεωργίου σώζονται οἱ τοιχογραφίες τῶν κεραιῶν καὶ τοῦ τρούλλου. Οἱ λοιπὲς τοιχογραφίες καταστράφηκαν ἀπὸ ὑγρασία καὶ ἐπιζωγραφήθησαν ἀπὸ τὸν ἁγιογράφο Ἀποστολίδη τὸ 1913, ὅπως φανερώνει ἐπιγραφὴ σὲ παράθυρο τῆς βόρειας πλευρᾶς τοῦ ναοῦ:

«ΕΠΕΣΚΕΥΑΣΘΗ ΑΠΑΣΑ Η ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ Ω ΑΡΧΑΙΟΥ ΤΥΠΟΥ ΙΣΤΟΡΗΘΗ ΠΛΗΝ ΤΟΥ ΤΡΟΥΛΛΟΥ ΕΝ ΕΤΕΙ 1913 ΤΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΩΤΩΝ ΤΩΝ Κου Κου ΓΚΡΙΖΑ ΤΟΥ ΗΓΟΥΜΕΝΕΥΟΝΤΟΣ ΜΟΝΑΧΟΥ ΘΕΟΦΙΛΟΥ ΣΚΑΦΤΟΥΡΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ Κων Κων ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ, ΛΟΥΚΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΑΧΙΛΛΕΩΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΑΘ. Α. ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗ».

Τὸ τέμπλο τοῦ ναοῦ εἶναι ξυλόγλυπτο μὲ περίτεχνες παραστάσεις. Οἱ εἰκόνες του ἔχουν ἱστορηθεῖ ἀπὸ τὸ ἁγιογραφικὸ ἐργαστήρι τῆς Ἱ. Μ. Παρακλήτου Ὠρωποῦ Ἀττικῆς, καθὼς καὶ ἡ τοιχογραφία στὸν πρόναο.

Μὲ τὶς εὐλογίες τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φθιώτιδος κ. κ. Νικολάου καὶ τὴν εὐγενικὴ οἰκονομικὴ συνδρομὴ τοῦ ζεύγους Δημητρίου καὶ Ἑλένης Καραγκούνη, ξεκίνησαν, τὸ ἔτος 2002, τὰ ἔργα συντήρησης-ἀνακατασκευῆς καὶ διαμόρφωσης τῶν κτιριακῶν ἐγκαταστάσεων καὶ τοῦ περιβάλλοντος χώρου. Ἀρχικὰ ἔγινε ἡ ἀνακατασκευὴ καὶ διαμόρφωση τοῦ δυτικοῦ περιβάλλοντος χώρου (ἐξωτερικὴ αὐλὴ) καὶ ἡ ἀνέγερση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τῶν Ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης. Τὸ ἔτος 2006 πραγματοποιήθηκε ἐνίσχυση τῆς τοιχοδομῆς τοῦ Καθολικοῦ καὶ τῆς δυτικῆς ἐξωτερικῆς ὄψεως τῶν κτιρίων, ὥστε νὰ ἀναδειχθῇ ἡ ἀρχικὴ ὄψη τους (πετρόχτιστο).Ἐν συνεχείᾳ, ἀκολούθησε ἡ ἀνακατασκευὴ τοῦ περιβάλλοντος χώρου τοῦ Καθολικοῦ (ἐσωτερικὴ αὐλή). Τὸ ἔτος 2007 ἔγινε ἡ κατασκευὴ τῆς περίτεχνης ἐσωτερικῆς εἰσόδου (ὁδηγεῖ στὴν ἐσωτερικὴ αὐλὴ) καὶ ἡ ἀνακατασκευὴ τοῦ καμπαναριοῦ.

Τὰ παρεκκλήσια τῆς Μονῆς

Ἐντὸς τοῦ κτιριακοῦ συγκροτήματος τῆς Μονῆς ὑπάρχει παρεκκλήσιο τοῦ Ὁσίου καὶ Ὁμολογητοῦ Ἱλαρίωνος (21 Ὀκτωβρίου), τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ (4 Δεκεμβρίου), τοῦ Ἁγίου Δημητρίου τοῦ Μυροβλύτου (26 Ὀκτωβρίου) καὶ τοῦ Ὁσίου Κασσιανοῦ τοῦ Ῥωμαίου (29 Φεβρουαρίου). Στὸ νέο, πλακόστρωτο, περίβολο ποὺ ἐνσωματώθηκε στὸν χῶρο τοῦ μοναστηρίου (ἔξω δηλαδὴ ἀπὸ τὰ παλαιὰ ὅρια τῆς Μονῆς) ὑπάρχει ὁ Ἱερὸς Ναὸς τῶν Ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης (21 Μαΐου).

Ἔξω ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μονὴ ὑπάρχει τὸ παρεκκλήσιο τῆς Ἅγιας Ὁσιοπαρθενομάρτυρος Παρασκευῆς. Εἶναι τὸ ἐκκλησάκι ποὺ βλέπουμε καθὼς ἐγκαταλείπουμε τὴν κατεύθυνση πρὸς Ἄμφισσα καὶ παίρνουμε τὸν δρόμο ποὺ ὁδηγεῖ στὴ Μονή. Ἐκεῖ, ὅπως προαναφέραμε, οἱ Τοῦρκοι συνέλαβαν τὸν Ἀθανάσιο Διάκο.

Λόγῳ καταστροφικῆς πυρκαγιᾶς πρὸ τοῦ 1821, ἡ Ἱ. Μ. Δαμάστας στερεῖται ἱστορικῶν κειμηλίων. Ὅ, τι ὅμως κατέστρεψε ἡ φωτιὰ σὲ ὑλικὰ ἀντικείμενα, τὸ ὑπεραναπλήρωσε ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος σὲ θεία χάρη. Κι αὐτὸ διότι ἡ ἱερὴ εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Δαμάστας, ποὺ κατὰ τὸν βυζαντινολόγο Π. Λαζαρίδη εἶναι ἔργο τοῦ 16ου αἰ. (ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἐπάργυρη ἐπένδυσή της ποὺ τοποθετεῖται στὰ τέλη τοῦ 20οῦ αἰ.), δὲν ἔχει σταματήσει νὰ παρέχει ἰάματα καὶ θαυματουργίες σ᾿ ὅσους μὲ πίστη προσφεύγουν στὴ σκέπη της.

Θαύματα τῆς Παναγίας στὴν Ἱ. Μ. Δαμάστας

Τὰ θαύματα τῆς εἰκόνας τῆς Παναγίας Δαμάστας εἶναι πολλά. Ἀξίζει νὰ ἀναφερθοῦν δύο χαρακτηριστικά.

Α) Τὸ 1958 ἡ κυρία Βασιλικὴ Μαλισσόβα ἀπὸ τὴ Μενδενίτσα διηγήθηκε σὲ μιὰ Μοναχὴ τὴν παρακάτω μαρτυρία τῆς γιαγιᾶς της: «Ἡ περιοχὴ ζοῦσε τὶς μεγάλες στιγμὲς τῆς Ἐπανάστασης. Ἡ γιαγιά μου ἦταν δεκάχρονο κοριτσάκι καὶ εἶχε καταφύγει μαζὶ μὲ τοὺς γονεῖς της καὶ ἄλλους συγχωριανούς, ποὺ φοβόντουσαν τοὺς Τούρκους, στὸ μοναστήρι τῆς Δαμάστας. Μιὰ μέρα οἱ Τουρκαλβανοὶ ἀνέβηκαν στὸ μοναστήρι γιὰ νὰ ἐκδικηθοῦν τὸν ἄμαχο πληθυσμὸ ποὺ βοηθοῦσε τοὺς ἀγωνιστές.Ὅταν οἱ συγκεντρωθέντες Ἕλληνες εἶδαν τὰ στρατεύματα τοῦ Ὁμὲρ Βρυώνη νὰ πλησιάζουν, ἐγκατέλειψαν τὸ μοναστήρι καὶ ζήτησαν καταφύγιο στὶς ἀπόκρημνες περιοχὲς τοῦ Καλλιδρόμου. Ὁ καθένας ἔπαιρνε καὶ ἕνα σκεῦος ἀπὸ τὰ πιὸ χρήσιμα καὶ προπαντὸς ἀπὸ τὰ ἱερὰ σκεύη τοῦ Καθολικοῦ. Κάποιος πῆρε τὸ Ἅγιο Ποτήριο γιὰ νὰ τὸ διασώσει ἀπὸ τὴ βεβήλωση, ἀλλὰ πάνω στὴ μεγάλη σύγχυση τὸ σκεῦος ξεχάστηκε στὸν πρόναο τοῦ Καθολικοῦ. Ὅταν κρύφτηκαν ψηλὰ στὸ Καλλίδρομο, θυμήθηκαν τὸ ξεχασμένο Ἅγιο Ποτήριο. Οἱ Τοῦρκοι ὅμως ἦταν ἤδη στὸ μοναστήρι. Μιὰ μικρὴ τότε φώναξε: «Παναγιά μου Δαμάστα, ἐγὼ θὰ πάω νὰ πάρω τὸ Ἅγιο Ποτήριο. Ἐσύ, σὲ παρακαλῶ, κρύψε με ἀπὸ τὰ μάτια τῶν Τούρκων». Ἡ μικρὴ κατέβηκε στὸ μοναστήρι καὶ σὰν νὰ ἦταν ἀόρατη πέρασε μπροστὰ ἀπὸ τοὺς Τούρκους, πῆρε τὸ Ἅγιο Ποτήριο καὶ ἀνενόχλητη ἀνέβηκε στὸ βουνό. Ἡ Παναγία εἶχε κάνει τὸ θαῦμα της καὶ τὸ Ἅγιο Ποτήριο διασώθηκε ἀπὸ σίγουρη βεβήλωση τῶν Τούρκων».

Β) Στὴν Ἰτέα, τὸ 1985, μιὰ γιαγιὰ σήκωνε τὸ δικό της σταυρό: Ὁ γιός της μαζὶ μὲ τὴ σύζυγό του εἶχαν φύγει καὶ ζοῦσαν στὴν Ἀθήνα, ἔχοντας ἐγκαταλείψει τὸ μικρό τους ἀγοράκι στὴ γιαγιά του. Ταυτόχρονα ἀρνοῦνταν πεισματικὰ νὰ ἐπιτρέψουν τὴ βάπτισή του.

Τὸ ἀγοράκι στὰ πέντε του χρόνια ἀρρώστησε πολὺ βαριά. Τὸ πῆγαν στὸ νοσοκομεῖο τῆς Ἄμφισσας, ἀλλὰ ἐκεῖ οἱ γιατροὶ εἶπαν πὼς ἦταν ἤδη πολὺ ἀργά· τὸ παιδὶ εἶχε πεθάνει. Ἡ γερόντισσα ἐπέμενε νὰ πραγματοποιηθεῖ νεκροψία γιὰ νὰ μάθει ἀπὸ τί πέθανε ὁ ἐγγονός της, ἀλλὰ οἱ γιατροὶ τῆς εἶπαν πὼς νεκροψία μποροῦσε νὰ γίνει μόνο στὸ νοσοκομεῖο τῆς Λαμίας. Πῆρε λοιπὸν ἡ γιαγιὰ τὴν ἀπόφαση νὰ μεταφέρει τὴ σωρὸ τοῦ ἄτυχου παιδιοῦ στὴ Λαμία. Μόλις ἔφτασαν στὴ διασταύρωση τοῦ δρόμου τῆς Ἱ. Μ. Δαμάστας, ἡ γερόντισσα θυμήθηκε πὼς ἦταν 8 Σεπτεμβρίου καὶ τὸ μοναστήρι πανηγύριζε. Εἶπε τότε στὸν ὁδηγὸ νὰ κάνουν μιὰ παράκαμψη καὶ νὰ ἀνέβουν στὸ μοναστήρι γιὰ νὰ προσκυνήσουν.

Ἀνεβαίνοντας, οἱ ἀστυνομικοὶ σταμάτησαν τὸ ταξὶ καὶ δὲν τοῦ ἐπέτρεπαν νὰ συνεχίσει λόγω τῆς μεγάλης πολυκοσμίας. Ἡ γιαγιὰ τότε βγῆκε ἀπὸ τὸ ὄχημα, γονάτισε καὶ μὲ δακρυσμένα μάτια παρακάλεσε τὴν Παναγία νὰ κάνει καὶ σὲ αὐτὴ τὸ θαῦμα της. Ἀφοῦ τελείωσε τὴν προσευχή της, μπῆκε πάλι στὸ ταξὶ καὶ ξεκίνησαν γιὰ τὴ Λαμία. Δὲν εἶχαν προχωρήσει διακόσια μέτρα ὅταν τὸ ἀγοράκι, κατὰ θαυμαστὸ τρόπο, σηκώθηκε ὄρθιο καὶ φώναξε: «Γιαγιά, ἡ Παναγιά, ἡ Παναγιὰ μὲ κρατάει ἀπὸ τὸ χέρι». Τὸ ἀγοράκι εἶχε ἐπανέλθει στὴ ζωή!

Οἱ γονεῖς τοῦ παιδιοῦ μόλις πληροφορήθηκαν τὰ θαυμαστὰ γεγονότα, ἐπέστρεψαν στὸ σπίτι καὶ βάπτισαν τὸ παιδὶ στὴν Ἱερὰ Μονὴ Δαμάστας.

Διαβάστε Περισσότερα

Η Ιερά Μονή Προυσού

Η Ιερά Μονή Προυσού είναι ένα από τα λίγα μοναστήρια που σώζονται στην  Ευρυτανία. Βρίσκεται 31 χιλιόμετρα νότια του Καρπενησίου και 53 βορειοδυτικά του Αγρινίου, 2 χιλιόμετρα από το ομώνυμο χωριό, και αποτελεί πνευματικό και προσκυνηματικό κέντρο ολόκληρης της περιοχής. Είναι χτισμένη σε ένα τοπίο επιβλητικό, σε απόκρημνη, βραχώδη περιοχή μεταξύ των βουνών Χελιδόνα, Καλιακούδα και της οροσειράς του Τυμφρηστού, η οποία είναι κατάφυτη από έλατα.

Το όνομα της Μονής οφείλεται στη θαυματουργή εικόνα της «Παναγίας Προυσιώτισσας». Η εικόνα αυτή κατάγεται από την Προύσα της Μικράς Ασίας. Εικάζεται ότι είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Κατά την παράδοση, η Μονή ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα (κατ' άλλους τον 12ο αιώνα, με χρονολόγηση των παλαιότερων ανεπίγαφων τοιχογραφιών του καθολικού). Την εποχή εκείνη, Αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Θεόφιλος (829-842), ο οποίος ήταν εικονομάχος. Η εικόνα της Παναγίας βρισκόταν σε ναό της Προύσας, αλλά υπό τον φόβο ότι θα καταστραφεί βάσει διατάγματος του Αυτοκράτορα, φυγαδεύτηκε στη Στερεά Ελλάδα. Η παράδοση συνδέει το καταφύγιο της εικόνας, τη σημερινή τοποθεσία της Μονής, με θαύματα που συνέβησαν κατά τη μεταφορά της εικόνας εκεί. Κατά την παράδοση, ο νέος που τη μετέφερε, μαζί με κάποιον υπηρέτη του, αποφάσισαν να ιδρύσουν μοναστήρι στο σημείο αυτό, καθώς διαπίστωσαν ότι ήταν αδύνατο να μετακινήσουν την εικόνα από εκεί. Οι ίδιοι έγιναν οι πρώτοι μοναχοί, με τα ονόματα Διονύσιος και Τιμόθεος.

Η Μονή παρέμεινε ενεργή όλα τα χρόνια που ακολούθησαν, αν και η φήμη της δεν ήταν πολύ μεγάλη, λόγω και του δύσβατου της περιοχής. Το 1587 πυρκαγιά κατέστρεψε το καθολικό της Μονής. Αυτό κτίστηκε εκ νέου και υπάρχει μέχρι σήμερα. Το 1748 η Μονή έγινε Σταυροπηγιακή.

Κατά την Επανάσταση του 1821 υπήρχε εκεί μεγάλη μοναστική αδελφότητα, η οποία λειτούργησε και σχολείο. Κατά την εποχή εκείνη η Μονή αποτέλεσε καταφύγιο για πολλούς αγωνιστές (Λάμπρο Κατσαντώνη, Γεώργιο Καραϊσκάκη, Μάρκ Μπότσαρη και άλλους). Μάλιστα ο στρατηγός Καραϊσκάκης δώρισε το ασημένιο κάλυμμα της εικόνας σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη θέρμη, η οποία τον ταλαιπωρούσε και από την οποία γιατρεύτηκε κατά την παραμονή του στη Μονή. Μετά την ανάρρωσή του, ο Καπιτάνιος για να ευχαριστήσει την Παναγιά, ασήμωσε την εικόνα της όπως της είχε τάξει, λέγοντάς της με τον χαρακτηριστικό τρόπο του: "πρέπει να σας τάζουμε σε σας τις γυναίκες για να κάνετε καλό".

Αμέσως μετά την απελευθέρωση, η Μονή παρήκμασε ηθικά και υπέστη οικονομική κακοδιαχείριση, από την οποία την ανόρθωσε ο Αγιορείτης πνευματικός λόγιος και Κολλυβιστής Κύριλλος Καστανοφύλλης, ο οποίος προσεκλήθη για το σκοπό αυτό, ιδρύοντας το Σχολείο Ελληνικών Γραμμάτων (1819-1825).

Μεγάλο μέρος της Μονής κάηκε από τους Γερμανούς στις 16 Αυγούστου του 1944. Καταστράφηκαν πολλά κειμήλια, σκεύη, χειρόγραφα και βιβλία, αλλά ευτυχώς όχι και η πολύτιμη εικόνα της Παναγίας, η οποία είχε τοποθετηθεί σε κρύπτη.

Μετά τον Εμφύλιο πόλεμο ξεκίνησε εκ νέου η ανοικοδόμηση της Μονής από τον ηγούμενο Γερμανό, η οποία συνεχίστηκε και στη δεκαετία του 1970 από τον τότε ηγούμενο της μονής και μετέπειτα ηγούμενο της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου του Αγίου Όρους Γρηγόριο.

Το καθολικό της είναι ενδιαφέρων ναΐσκος, σταυροειδής με τρούλο. Στα δυτικά του, στη ρίζα του βράχου, υπάρχει κρύπτη διαμορφωμένη σε παρεκκλήσι. Οι σήμερα σωζόμενες τοιχογραφίες φιλοτεχνήθηκαν γύρω στο 1785. Μέσα στην κρύπτη διασώζονται στην εξωτερική πλευρά τοιχογραφίες του 13ου αιώνα, ενώ εσωτερικά υπάρχουν δύο στρώματα, από τα οποία το ένα χρονολογείται στα 1518. Πολύ αξιόλογο είναι και το ξυλόγλυπτο τέμπλο της κρύπτης, που χρονολογείται στα 1810.

Στη Μονή λειτουργεί το "Ιστορικό Μουσείο" με αξιόλογα εκθέματα, όπως εικόνες από τον 15^οκαι 16^ο αιώνα, ιερά άμφια, ιερά σκεύη, λειψανοθήκες, αργυρά και χρυσά δισκοπότηρα, χειρόγραφοι κώδικες, βιβλία, τα άρματα του Καραϊσκάκη κ.ά. Οι ανεπίγραφες τοιχογραφίες στο παρεκκλήσι της, χρονολογούνται από τον 12^ο ή 13^ο αιώνα. Το καθολικό της μονής χρονολογείται στα 1754, οι δε τοιχογραφίες της στα 1785, έργα των ζωγράφων Γ. Γεωργίου και Γ. Αναγνώστου. Το κοιμητηριακό ναϊδριο νότια της Μονής, αυτό των Αγίων Πάντων, χτίστηκε το 1754. Βορειανατολικά και νοτιοδυτικά της Μονής ορθώνονται οι δύο "Πύργοι του Καραΐσκάκη", οι οποίοι κτίστηκαν τον 17^ο αιώνα για την προστασία της Μονής από τους Τούρκους.

Η Ιερά Μονή Προυσού είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου (στην Απόδοση της Κοίμησης).

Το χωριό Προυσός και κάτω δεξιά το μοναστήρι. Ακριβώς από πάνω του, ο ένας από τους δύο πύργους του "Καραϊσκάκη".

Διαβάστε Περισσότερα

ΒΙΝΤΕΟ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

• ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ  ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ 

Διαβάστε Περισσότερα

ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ

ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ

Διαβάστε Περισσότερα

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΓΕΡΟΝΤΕΣ 

Διαβάστε Περισσότερα

ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ

ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ

Παιδικά χρόνια

Ο μακαριστός Γέροντας Πορφύριος γεννήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 1906 στο χωριό Άγιος Ιωάννης Καρυστίας Ευβοίας, που είναι κοντά στο Αλιβέρι. Οι γονείς του ήσαν πτωχοί, αλλ’ ευσεβείς γεωργοί. Ο πατέρας του ονομαζόταν Λεωνίδας Μπαϊρακτάρης και η μητέρα του Ελένη, το γένος Αντωνίου Λάμπρου. Ο πατέρας του είχε κλήση μοναχική, αλλά τελικά δεν έγινε μοναχός. Υπήρξε, όμως, ψάλτης στο χωριό του και δίδαξε στο Γέροντα την παράκληση της Παναγίας και ό,τι άλλο μπορούσε από την αγία πίστη μας.

Ο Γέροντας Πορφύριος κατά τη βάπτισή του πήρε το όνομα Ευάγγελος, ήταν δε το τέταρτο από τα πέντε παιδιά των γονέων του. Η φτώχεια ανάγκασε τον πατέρα του Γέροντα να ξενιτευτεί και να πάει να δουλέψει στην κατασκευή της διώρυγας του Παναμά.

Φοίτησε στο σχολείο του χωριού του μόνο για δύο χρόνια. Από οκτώ χρονών εργαζόταν. Έπιασε δουλειά στο ανθρακωρυχείο της περιοχής του και στη συνέχεια σε παντοπωλείο στη Χαλκίδα και στον Πειραιά.

Ο Γέροντας ως παιδί είχε έντονα πρόωρη ανάπτυξη. Όπως διηγήθηκε ο ίδιος, από οκτώ χρονών ξυριζόταν. Από την παιδική ηλικία ήταν σοβαρός, εργατικότατος, επιμελής και έδειχνε πολύ μεγαλύτερος από τα χρόνια του.

Στο Άγιον Όρος

Η μοναχική κλήσις

Διαβάζοντας το βίο του Αγίου Ιωάννου του Καλυβίτη συλλαβιστά, εκεί που έβοσκε τα πρόβατα, αλλά και όταν δούλευε στο παντοπωλείο, αισθάνθηκε τον πόθο να τον μιμηθεί. Αρκετές φορές ξεκίνησε για το Άγιον Όρος, αλλά για διάφορους λόγους γύριζε πίσω. Τελικά, μεταξύ δώδεκα και δεκατεσσάρων ετών, ξεκίνησε με σταθερή απόφαση να φθάσει. Και ο Κύριος ευλόγησε την απόφασή του και έφθασε.

Ο προνοητής των πάντων και κυβερνήτης της ζωής μας Κύριος έφερε έτσι τα πράγματα, ώστε να συναντήσει μέσα στο καράβι, που πήγαινε από τη Θεσσαλονίκη στο Άγιον Όρος, το μέλλοντα Γέροντά του, τον ιερομόναχο και πνευματικό Παντελεήμονα. Αυτός τον ανέλαβε υπό την προστασία του μέσα από το καράβι, τον παρουσίασε ως ανεψιό του και τον έμπασε στο Άγιον Όρος, παρόλον που δεν επιτρεπόταν τότε η είσοδος στα παιδιά

Η μοναχική ζωή

Ο Γέροντάς του, ο παπα-Παντελεήμονας, τον οδήγησε στα Καυσοκαλύβια, στην καλύβη του Αγίου Γεωργίου, στην οποία ασκήτευε μαζί με τον ομομήτριο αδελφό του παπα-Ιωαννίκιο.

Έτσι ο Γέροντας Πορφύριος απέκτησε ταυτόχρονα δύο Γεροντάδες και έκανε και στους δύο άκρα, αδιάκριτη και χαρούμενη υπακοή. Επιδόθηκε με ζήλο στην εκούσια άσκηση και το παράπονό του ήταν ότι οι Γέροντές του δεν του απαιτούσαν ακόμη μεγαλύτερη. Δεν γνωρίζουμε ακόμη επακριβώς τα ασκητικά παλαίσματά του, γιατί δεν μιλούσε γι’ αυτά. Από τα λίγα, που ανέφερε σπανίως σε ελάχιστα πνευματικά του παιδιά, συμπεραίνουμε ότι η άσκησή του ήταν συνεχής, εντατική, χαρούμενη και σκληρή. Ξυπόλυτος στα χιόνια και στα κακοτράχαλα μονοπάτια. Με λίγο ύπνο στο πάτωμα, με μια κουβέρτα και με ανοιχτό το παράθυρο, ακόμη κι όταν χιόνιζε. Με πολλές μετάνοιες, με γυμνό το σώμα από τη μέση και πάνω για να μην τον ενοχλεί η νύστα. Με εργασία την ξυλογλυπτική και στο ύπαιθρο, για ξύλα, για σαλιγκάρια, για κουβάλημα χώματος στην πλάτη από μεγάλες αποστάσεις, προκειμένου να δημιουργηθεί μικρός κήπος στα βραχώδη μέρη της καλύβης του Αγίου Γεωργίου.

Και ταυτόχρονα εντονώτατη συγκέντρωση της προσοχής στα αναγνώσματα και τα τροπάρια των ιερών ακολουθιών και αποστήθισή τους. Επί πλέον αποστήθιση των ιερών Ευαγγελίων κατά τη διάρκεια του εργοχείρου και συνεχής επανάληψή τους, ώστε στο μυαλό να μη μπορεί να μπει αργός λόγος ή μη καλός λογισμός. Ήταν, κατά το χαρακτηρισμό, που ο ίδιος έδωσε στη ζωή του εκείνα τα χρόνια “αεικίνητος”.

Αλλά το βασικό, το κύριο γνώρισμα της άσκησής του, δεν ήταν τα σωματικά παλαίσματα. Ήταν η πλήρης υποταγή στο Γέροντά του, η απόλυτη εξάρτησή του από αυτόν, η ολοκληρωτική εξαφάνιση του θελήματός του μέσα στο θέλημα εκείνου, η γεμάτη αγάπη, εμπιστοσύνη και θαυμασμό αφοσίωσή του στο Γέροντά του, η ταύτισή του με εκείνον, η οποία τον έκανε δεκτικό της διοχέτευσης των βιωμάτων του στη δική του ζωή. Αυτό είναι το μυστικό, αυτό είναι το κλειδί, το ουσιώδες και κύριο.

Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς, αλλά φαίνεται ότι σύντομα μετά την εγκαταβίωσή του στο Άγιον Όρος, εκάρη μοναχός και ονομάσθηκε Νικήτας.

Η επίσκεψη της θείας Χάριτος

Σ’ αυτόν το γεμάτο φλόγα νέο μοναχό, που τάδωσε όλα για την αγάπη του Χριστού και που δεν υπολόγισε ποτέ κόπους και αγώνες, δεν είναι παράδοξο ότι αναπαύθηκε αισθητά η θεία Χάρις. Ήταν ξημερώματα, ο κεντρικός ναός των Καυσοκαλυβίων, το Κυριακό, ήταν ακόμη κλειστός. Ο μοναχός Νικήτας, όμως, περίμενε σε μια γωνιά του προνάρθηκα να κτυπήσουν οι καμπάνες και ν’ ανοίξει η εκκλησία.

Δεύτερος μπήκε στον προνάρθηκα ο γερο-Δημάς, πρώην Ρώσος αξιωματικός, ενενηκοντούτης, ασκητής, κρυφός άγιος και, αφού βεβαιώθηκε ότι δεν ήταν άλλος εκεί (δεν είδε το μοναχό Νικήτα που ήταν απόμερα), άρχισε να κάνει στρωτές μετάνοιες και να προσεύχεται μπροστά στην κλειστή πόρτα του ναού. Η θεία Χάρις ξεχείλισε από τον όσιο γερο-Δημά και έλουσε και κατεκάλυψε τον έτοιμο να τη δεχθεί νεαρό Νικήτα. Τα αισθήματά του δεν περιγράφονται. Γεγονός είναι ότι μετά τη θεία Λειτουργία και τη θεία Κοινωνία του ο νεαρός μοναχός Νικήτας αισθανόταν τέτοια αισθήματα, ώστε, πηγαίνοντας για το καλύβι του, σταμάτησε, άνοιξε τα χέρια του τεντωμένα και φώναζε δυνατά “Δόξα Σοι, ο Θεός. Δόξα Σοι, ο Θεός. Δόξα Σοι, ο Θεός”.

Την επίσκεψη της Χάριτος ακολούθησε μια ριζική αλλαγή των ψυχοσωματικών ιδιοτήτων του νεαρού μοναχού Νικήτα. Ήταν η αλλοίωσις, η εκ της δεξιάς του Υψίστου. Ενεδύθη δύναμιν εξ ύψους και απέκτησε χαρίσματα υπερφυσικά.

Πρώτο σημείο ήταν ότι “διείδε” από μεγάλη απόσταση τους Γέροντές του, που επέστρεφαν από μακριά. Τους “διείδε” εκεί που ήσαν, ενώ ανθρωπίνως δεν ήσαν ορατοί. Αυτό το εξομολογήθηκε στον παπα-Παντελεήμονα, ο οποίος του σύστησε προσοχή και σιωπή. Συμβουλές, προς τις οποίες συμμορφώθηκε, μέχρις ότου έλαβε άλλη εντολή. Έπειτα ακολούθησαν και άλλα. Τα αισθητήριά του ευαισθητοποιήθηκαν σε ανυπέρβλητο βαθμό και οι ανθρώπινες δυνατότητές του αναπτύχθηκαν στο έπακρο.

Άκουε και γνώριζε τις φωνές των πουλιών και των ζώων, τόσο ως προς την προέλευση όσο και προς το νόημά τους. Οσφραινόταν τις ευωδιές από μεγάλες αποστάσεις. Αναγνώριζε τα αρώματα και τη σύνθεσή τους. Διέκρινε από πάρα πολύ μακριά τις ευωδιές των λουλουδιών. “Έβλεπε”, όταν ύστερα από ταπεινή προσευχή ερχόταν στην κατάλληλη κατάσταση, στα βάθη της γης και στο χάος του ουρανού, νερά, πετρώματα, πετρέλαια, ραδιενέργεια, θαμμένα αρχαία, κρυμμένους τάφους, ρωγμές στα έγκατα της γης, υπόγειες, πηγές, χαμένες εικόνες, σκηνές που είχαν διαδραματισθεί αιώνες πριν, προσευχές που είχαν αναπεμφθεί, πνεύματα αγαθά και πονηρά, την ψυχή την ίδια το κάθε τι. Δοκίμαζε το νερό από το βάθος της γης και μετρούσε τα απρόσιτα. Ρωτούσε τα βράχια και του διηγόντουσαν τα παλαίσματα των προ αυτού ασκητών. Κύτταζε και θεράπευε. Έψαυε και ιάτρευε. Ηύχετο και εγένοντο. Αλλά ποτέ δεν διανοήθηκε να χρησιμοποιήσει τα χαρίσματα αυτά του Θεού για δικό του όφελος. Ποτέ δεν παρακάλεσε να γίνει καλά από δική του αρρώστια. Ποτέ δεν θέλησε να κερδίσει κάτι από κάποια γνώση που του πρόσφερε η θεία Χάρη.

Η διόρασή του, όσες φορές ενεργούσε, του αποκάλυπτε τα απόκρυφα των ανθρωπίνων διαλογισμών. Μπορούσε με τη χάρη του Θεού να βλέπει το παρελθόν και το παρόν και το μέλλον ταυτόχρονα. Επιβεβαίωνε ότι ο Θεός είναι παντογνώστης και παντοδύναμος. Κατόπτευε και ψηλαφούσε την κτίση από τα άκρα του σύμπαντος μέχρι τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής και Ιστορίας. Ίσχυε γι’ αυτόν το: “Ο δε πνευματικός ανακρίνει μεν πάντα, αυτός δε υπ’ ουδενός ανακρίνεται” (Α΄ Κορ. ιβ΄ 15).

Η ζωή μέσα στη Χάρη όμως είναι ένα άγνωστο μυστήριο για μας. Και κάθε επιπλέον λέξις θα είναι αυδάδης ενασχόληση με θέματα που αγνοούμε. Αυτά ο Γέροντας τα τόνιζε πάντοτε σε όλους όσοι απέδιδαν τις ικανότητές του σε άλλα αίτια εκτός από τη Χάρη του Θεού. Έλεγε επιγραμματικά και ξανάλεγε: “Δεν είναι επιστήμη, δεν είναι τέχνη, είναι ΧΑΡΙΣ”.

Η επάνοδος στον κόσμο

Ο μοναχός Νικήτας ποτέ δεν σκέφθηκε να αφήσει το Άγιον Όρος και να γυρίσει στον κόσμο. Ο πύρινος θείος έρωτάς του προς το Σωτήρα Χριστό μας τον έσπρωχνε να επιθυμεί και να ονειρεύεται να βρεθεί στην απόλυτη έρημο, μόνος με μόνον τον άκρον των εφετών, τον γλυκύτατο Ιησού.

Όμως, μια βαρειά πλευρίτιδα, που άρπαξε μαζεύοντας σαλιγκάρια στα απόκρημνα βράχια, η οποία τον βρήκε καταεξαντλημένο από τη συνεχή υπεράνθρωπη άσκηση, ανάγκασε τους Γεροντάδες του να του δώσουν εντολή να εγκατασταθεί σ’ ένα μοναστήρι στον κόσμο, για να γίνει καλά. Υπάκουσε και γύρισε, αλλά, μόλις συνήλθε, επέστρεψε στην καλύβη της μετανοίας του. Ξαναρρώστησε όμως, και έτσι οι Γέροντές του με μεγάλη θλίψη τον ξανάστειλαν στον κόσμο οριστικά.

Έτσι τον βρίσκουμε να μονάζει στα δεκαεννέα του χρόνια στη Μονή Λευκών του Αγίου Χαραλάμπους, κοντά στη γενέτειρά του. Συνέχισε κι εδώ την αγιορείτικη τακτική του, “τα ψαλτήρια του” και τα όμοια, μόνο που αναγκαστικά περιόρισε τη νηστεία του μέχρις ότου αποκατασταθεί η υγεία του.

Χειροτονείται ιερεύς

Στο μοναστήρι αυτό τον βρήκε, όταν έμενε για λίγο εκεί ως φιλοξενούμενος επισκέπτης, ο Αρχιεπίσκοπος Σιναίου Πορφύριος ο Γ΄. Από τη συζήτηση μαζί του διέγνωσε την αρετή του και τα θεία χαρίσματά του και τόσο εντυπωσιάσθηκε, ώστε στις 26 Ιουλίου του 1927, εορτή της Αγίας Παρασκευής, τον χειροτόνησε διάκονο και την επομένη, εορτή του Αγίου Παντελεήμονος, τον προεχείρισε πρεσβύτερο, ως σιναΐτη και τον ονόμασε Πορφύριο. Οι χειροτονίες έγιναν στο παρεκκλήσιο του εν Κύμη επισκοπείου της Ιεράς Μητροπόλεως Καρυστίας, συμπροσευχομένου και του τότε Μητροπολίτου αυτής κυρού Παντελεήμονος Φωστίνη. Ήταν τότε ο Γέροντας εικοσιενός μόνο ετών.

Πνευματικός

Στη συνέχεια ο τότε επιχώριος Μητροπολίτης Καρυστίας Παντελεήμων του ανέθεσε, με την κεκανονισμένη ενταλτήρια επιστολή, έργον πνευματικού. “Δεικνύς το ανθρώπινον” ο Γέροντας και “φιλοπόνως” εργαζόμενος το δοθέν σ’ αυτόν νέο τάλαντον μελέτησε το Εξομολογητάριον. Αλλ’ όταν εδοκίμασε να εφαρμόσει κατά γράμμα τα αναγραφόμενα σ’ αυτό επιτίμια, διαπίστωσε ότι χρειαζόταν εξατομικευμένη μεταχείριση των πιστών και πολύ προβληματίστηκε. Αλλά βρήκε στον Άγιο Βασίλειο τη λύση, που συμβουλεύει: “Πάντα δε ταύτα γράφομεν, ώστε τους καρπούς δοκιμάζεσθαι της μετανοίας. Ου γαρ πάντως τω χρόνω κρίνομεν ταύτα, αλλά τω τρόπω της μετανοίας προσέχομεν” (Επιστ., 217, αρ. 84). Και αποστήθισε τη συμβουλή και την εφάρμοσε. Μέχρι τα βαθειά του γεράματα την υπενθύμιζε στους νεώτερους πνευματικούς.

Έτσι ωριμασμένος ο νεαρός ιερομόναχος Πορφύριος άσκησε ευδοκίμως, με τη χάρη του Θεού, το έργο του πνευματικού στην Εύβοια μέχρι το 1940. Αναδεχόταν καθημερινώς τις εξομολογήσεις πλήθους πιστών, πολλές μάλιστα φορές για πολλές αδιάκοπες ώρες. Γιατί η φήμη του ως πνευματικού, γνώστου της ψυχής και ασφαλούς οδηγού, πολύ σύντομα διαδόθηκε στα περίχωρα και πολύς κόσμος συνέρεε στο εξομολογητήριό του στην Ιερά Μονή Λευκών, κοντά στο Αυλωνάρι της Ευβοίας, ώστε μερικές φορές να περνά όλη την ημέρα και τη νύχτα χωρίς διακοπή και χωρίς ανάπαυση, στην εκπλήρωση του ιερού αυτού έργου και Μυστηρίου. Τους προσερχομένους βοηθούσε και με το διορατικό του χάρισμα, με το οποίο τους οδηγούσε στην αυτογνωσία, την ειλικρινή εξομολόγηση και την εν Χριστώ ζωή. Με το ίδιο χάρισμα αποκάλυπτε και πολλές πλεκτάνες του πονηρού και έσωζε ψυχές από τα δίκτυά του και τις μεθοδείες του.

Αρχιμανδρίτης

Το 1938 του απονεμήθηκε, και πάλι από το Μητροπολίτη Καρυστίας, το οφφίκιο του αρχιμανδρίτη: “προς βράβευσιν των υπηρεσιών σου, ας υπέρ της Εκκλησίας προσήνεγκας μέχρι σήμερον ως Πνευματικός Πατήρ και δια τας χρηστάς ελπίδας, ας τρέφει εις σε η Αγία ημών Εκκλησία”, όπως επί λέξει γράφει το υπ’ αριθμ. πρωτ. 92/10-2-1938 έγγραφον του εν λόγω Μητροπολίτου, του οποίου, πράγματι, με τη χάρη του Θεού επιβεβαιώθηκαν οι χρηστές ελπίδες.

Εφημέριος στους Τσακαίους Ευβοίας
και στη Μονή Αγίου Νικολάου Άνω Βάθειας

Για λίγους μήνες τοποθετήθηκε από τον οικείο Μητροπολίτη ιερέας στο χωριό Τσακαίοι της Εύβοιας, όπου η αγαθή ανάμνηση του περάσματός του διατηρείται ακόμη σε μερικούς από τους παλαιότερους. Γύρω στο 1938 τον βρίσκουμε εγκατεστημένο στην εγκαταλελειμμένη και ερειπωμένη (τότε) ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Άνω Βάθειας Ευβοίας, που υπάγεται στην ιερά Μητρόπολη Χαλκίδας. Είχε αποχωρήσει από την ιερά Μονή του Αγ. Χαραλάμπους, επειδή μετετράπη σε γυναικεία.

Στην έρημο της Ομονοίας

Ενώ η λαίλαπα του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου προσήγγιζε την Ελλάδα, ο πανάγαθος Κύριος επιστράτευσε τον πιστό δούλο του Πορφύριο σε νέα υπηρεσία, πλησιέστερη προς το δοκιμαζόμενο λαό του. Από τις 12 Οκτωβρίου 1940 του ανατέθηκαν καθήκοντα προσωρινού εφημέριου στο παρεκκλήσι του Αγίου Γερασίμου της Πολυκλινικής Αθηνών, που βρίσκεται στη γωνία των οδών Σωκράτους και Πειραιώς, δίπλα στην Ομόνοια. Στη θέση αυτή ζήτησε ο ίδιος να διορισθεί, διότι, από μεγάλη και σφοδρή αγάπη προς τον πάσχοντα συνάνθρωπο, ήθελε να βρίσκεται κοντά του στις δυσκολότερες στιγμές της ζωής του, όταν ο πόνος και η νόσος και ο επικείμενος θάνατος απεδείκνυαν άχρηστες όλες τις άλλες ελπίδες, εκτός της ελπίδας του Χριστού.

Για το διορισμό στη θέση αυτή υπήρχε και άλλος ενδιαφερόμενος με μεγάλα τυπικά προσόντα, αλλά ο Κύριος φώτισε το διευθύνοντα στην Πολυκλινική να προτιμήσει τον αγράμματο κατά κόσμον και σοφό κατά Θεόν, ταπεινό, αλλά χαριτωμένο Πορφύριο. Για την εκλογή του αυτή ο επιλέξας έχαιρε αργότερα και διηγείτο έκθαμβος ότι βρήκε αληθινό ιερέα λέγοντας: “Βρήκα παπά τέλειο, όπως τον θέλει ο Χριστός”.

Στην Πολυκλινική άσκησε τα καθήκοντα του εφημέριου επί τριάντα συνεχή έτη ως εν ενεργεία εφημέριος και επί τρία εν συνεχεία οικειοθελώς και περιορισμένος κάπως, προς εξυπηρέτηση των αναζητούντων αυτών εκεί πνευματικών του τέκνων. Ασκήθηκε συνολικά 33 έτη στην έρημο της Ομονοίας, όπως έλεγε ο ίδιος, αντί της ερήμου του Αγίου Όρους, όπως ποθούσε η ψυχή του. Εδώ, παραλλήλως προς το έργο του εφημερίου, το οποίο ασκούσε με τέλεια ευλάβεια και αφοσίωση, τελώντας με θαυμαστή ιεροπρέπεια της εκκλησιαστικές ακολουθίες, εξομολογώντας, νουθετώντας και θεραπεύοντας τις ψυχικές και πολλάκις και τις σωματικές αρρώστιες των ασθενών, ασκούσε και το έργο του πνευματικού για όλους όσους πήγαιναν σ’ αυτόν.

“Ταις χρείαις μου και τοις ούσιν μετ’ εμού υπηρέτησαν αι χείρες αύται” (Πράξ., κ΄, 34)
Ο Γέροντας Πορφύριος, ελλείψει τυπικών προσόντων, ελάμβανε ως εφημέριος της Πολυκλινικής γλισχρότατες αποδοχές, οι οποίες δεν επαρκούσαν για τη συντήρηση τόσο του εαυτού του, όσον και των γονέων του και μερικών άλλων στενών οικείων του, των οποίων την προστασία είχε αναλάβει. Γι’ αυτό αναγκάσθηκε να εργασθεί βιοποριστικά και οργάνωσε μαζί τους διαδοχικά ορνιθοτροφείο και πλεκτήριο. Επιπλέον, από ζήλο για τη μυσταγωγικότερη τέλεση των ιερών ακολουθιών, επιδόθηκε στη σύνθεση αρωμάτων, καταλλήλων για την παρασκευή του χρησιμοποιουμένου στη θεία λατρεία μοσχοθυμιάματος, επιτυγχάνοντας άριστα αποτελέσματα. Μάλιστα, κατά την δεκαπενταετία του 1970 είχε επιτύχει την πρωτότυπη εφεύρεση, να ενοποιήσει το καρβουνάκι με το άρωμα του θυμιάματος και να θυμιατίζει μόνο με το ιδικής του συνθέσεως σιγοκαίον καρβουνάκι, το οποίο απέπνεε πνοή ευωδίας πνευματικής.

Άγιος Νικόλαος Καλλισίων

Από το 1955 είχε μισθώσει από την ιερά Μονή Πεντέλης το ευρισκόμενο στην Παλαιά Πεντέλη μονύδριο του Αγίου Νικολάου με την αγροτική περιοχή του, την οποία καλλιεργούσε συστηματικά και φιλόπονα, θέλοντας να συστήσει εκεί το ησυχαστήριο, που τελικά εγκατέστησε αλλού. Βελτίωσε τις πηγές, κατασκεύασε αρδευτικό δίκτυο, φύτευσε πολλά δένδρα και με σκαπτικό μηχάνημα, το οποίο χειριζόταν ιδιόχειρα, καλλιεργούσε τη γη. Όλα δε αυτά παράλληλα προς το νυχθήμερο εφημεριακό και εξομολογητικό του έργο.

Εκτιμούσε ιδιαιτέρως την εργασία και καμιά ανάπαυση δεν επέτρεπε στον εαυτό του, γνωρίζοντας από πείρα και όχι από τα βιβλία αυτό, που γράφει ο αββάς Ισαάκ ο Σύρος: “Ο Θεός και οι άγγελοι αυτού εν ανάγκαις χαίρουσιν, ο δε διάβολος και οι εργάται αυτού εν αναπαύσει”.

Αποχωρεί από την Πολυκλινική

Στις 16.3.1970 έλαβε μικρή σύνταξη από το Ταμείο Ασφαλίσεως Κληρικών Ελλάδος, ως συμπληρώσας τριακονταπενταετία και αποχώρησε τυπικά από την υπηρεσία του στην Πολυκλινική.

Παρέμεινε όμως κατ’ ουσίαν λίγο ακόμη, μέχρι προσλήψεως του διαδόχου του. Αλλά και μετά ταύτα συνέχισε για λίγο διάστημα να μεταβαίνει στην Πολυκλινική, για να συναντά τα πολυπληθή πνευματικά του τέκνα, που τον αναζητούσαν εκεί. Τελικά, γύρω στο 1973, περιόρισε στο ελάχιστο τις μεταβάσεις του στην Πολυκλινική και δεχόταν τα πνευματικά του τέκνα στον Άγιο Νικόλαο Καλλισίων Πεντέλης, όπου λειτουργούσε και εξομολογούσε.

“Η γαρ δύναμίς μου εν ασθενεία τελειούται”

Ο Γέροντας Πορφύριος πέρα από την αρχική ασθένειά του, εξαιτίας της οποίας και βγήκε από το Άγιον Όρος, δοκιμάσθηκε και με πολλές άλλες, κατά καιρούς, ασθένειες.

Προς το τέλος της υπηρεσίας του στην Πολυκλινική αρρώστησε από πάθηση των νεφρών και εγχειρίσθηκε πολύ καθυστερημένα. Αυτό έγινε, διότι εργαζόταν ακούραστα, παρά την ασθένειά του. Είχε συνηθίσει να υπακούει “μέχρι θανάτου” και έτσι υπάκουσε ακόμη και στο Διευθυντή της Πολυκλινικής, ο οποίος του είπε να αναβάλει την εγχείρηση, για να να εκτελέσει τις Ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδος… Το αποτέλεσμα ήταν να περιέλθει σε κωματώδη κατάσταση και να ειδοποιηθούν οι οικείοι του από τους ιατρούς να μεριμνήσουν για την κηδεία του. Αλλά ο Γέροντας επανήλθε στην κατά σάρκα ζωή, για να συνεχίσει να υπηρετεί το πλήρωμα της Εκκλησίας.

Παλαιότερα είχε υποστεί και κάταγμα του ποδιού, για το οποίο διηγήθηκε ένα θαυμαστό γεγονός μερίμνης γι’ αυτόν του Αγίου Γερασίμου, στο ναΰδριο του οποίου, στην Πολυκλινική, ιερουργούσε.

Επίσης, λόγω των κόπων του κατά τη μεταφορά βαριών φορτίων στο σπίτι του στα Τουρκοβούνια, όπου έμενε για πολλά χρόνια, επεδεινώθη η κήλη του, από την οποία πολύ εταλαιπωρείτο μέχρι της κοιμήσεώς του.

Στις 20.8.1978, ευρισκόμενος στον Άγιο Νικόλαο Καλλισίων, υπέστη έφραγμα του μυοκαρδίου και μεταφέρθηκε επειγόντως στο νοσηλευτήριο “Υγεία”, όπου ενοσηλεύθη επί 20ήμερον. Όταν βγήκε από την κλινική, συνέχισε τη νοσηλεία του σε σπίτια μερικών πνευματικών του παιδιών μέσα στην Αθήνα, γιατί στον Άγιο Νικόλαο Καλλισίων δεν μπορούσε να μεταβεί ελλείψει δρόμου, αφού έπρεπε να διανύσει πεζός μεγάλη απόσταση, ενώ το σπίτι του στα Τουρκοβούνια δεν παρείχε ούτε τις στοιχειωδέστερες ανέσεις και, ακόμα, γιατί έπρεπε να είναι κοντά στους γιατρούς.

Αργότερα, όταν πλέον είχε εγκατασταθεί σε προχειρότατο οικίσκο του κατασκευαζομένου στο Μήλεσι μετοχίου του Ησυχαστηρίου που είχε ιδρύσει, υποβλήθηκε σε εγχείρηση καταρράκτη στο αριστερό μάτι και από σφάλμα του γιατρού καταστράφηκε το μάτι και μετά από λίγα χρόνια (1987) ο Γέροντας τυφλώθηκε εντελώς. Κατά τη διάρκεια της εγχειρήσεως ο γιατρός, χωρίς την έγκριση του Γέροντα, που είχε ιδιαίτερη ευαισθησία στα φάρμακα και ακόμη μεγαλύτερη στην κορτιζόνη, του έκανε ένεση ισχυρής δόσεως κορτιζόνης. Συνέπεια αυτού ήταν ότι υπέστη μετά από λίγο χρόνο συνεχείςγαστρορραγίες που επαναλαμβανόντουσαν επί τρίμηνον και πλέον.

Εξαιτίας της καταστάσεως αυτής δεν μπορούσε να τραφεί κανονικά και διατηρήθηκε με μερικές κουταλιές γάλα και νερό την ημέρα, με αποτέλεσμα να φτάσει στον έσχατο βαθμό της εξαντλήσεως, μέχρι σημείου να μη μπορεί ούτε καθιστός να σταθεί. Του έγιναν περίπου 12 μεταγγίσεις, όλες στο κατάλυμά του στο Μήλεσι και τελικώς επεβίωσε, χάριτι Θεού, παρ’ όλον ότι και πάλι δρασκέλισε το κατώφλι του θανάτου.

Έπασχε επίσης από σταφυλοκοκκική δερματίτιδα στο χέρι, χρονία βρογχίτιδα και αδένωμα (καρκίνο) της υποφύσεως στο κρανίο.

Από τότε διεταράχθη σφοδρά η σωματική του υγεία, αλλά συνέχισε το έργο του πνευματικού συμβούλου και, όσο μπορούσε, του εξομολόγου, διεκπεραιώνοντας αυτά πάρα πολλές φορές μέσα σε φρικτούς πόνους.

Αποκαλυπτική και συγκλονιστική μαρτυρία για τις ασθένειες και την ιώβειο υπομονή του Γέροντα απέναντι σ’ αυτές αποτελεί η επιστολή του Γεωργίου Παπαζάχου (περιοδ. Σύναξη, Ιαν.-Μάρτιος 2002, σελ. 93-97), επίκουρου Καθηγητή της Καρδιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και θεράποντος ιατρού του Γέροντος Πορφυρίου.

Η πνευματική διαθήκη του

Αγαπητά πνευματικά μου παιδιά,

Τώρα που ακόμη έχω τας φρένας μου σώας, θέλω να σας πω μερικές συμβουλές. Από μικρό παιδί όλο στις αμαρτίες ήμουνα. Και όταν με έστελνε η μητέρα μου να φυλάξω τα ζώα στο βουνό, γιατί ο πατέρας μου, επειδή ήμασταν πτωχοί, είχε πάει στη διώρυγα του Παναμά, για εμάς τα παιδιά του, εκεί που έβοσκα τα ζώα, συλλαβιστά διάβαζα το βίο του Αγίου Ιωάννου του Καλυβίτου και πάρα πολύ αγάπησα τον Άγιο Ιωάννη και έκανα πάρα πολλές προσευχές, σαν μικρό παιδί που ήμουνα 12-15 χρόνων, δεν θυμάμαι ακριβώς καλά. Και θέλοντας να τον μιμηθώ, με πολύ αγώνα, έφυγα από τους γονείς μου κρυφά και ήλθα στα Καυσοκαλύβια του Αγίου Όρους και υποτάχθηκα σε δύο Γέροντες αυταδέλφους, Παντελεήμονα και Ιωαννίκιο. Μου έτυχε να είναι πολύ ευσεβείς και ενάρετοι και τους αγάπησα πάρα πολύ και γι’ αυτό, με την ευχή τους, τους έκανα άκρα υπακοή. Αυτό με βοήθησε πάρα πολύ, αισθάνθηκα και μεγάλη αγάπη και προς το Θεό και πέρασα πάρα πολύ καλά. Αλλά, κατά παραχώρηση Θεού, για τις αμαρτίες μου, αρρώστησα πολύ και οι Γέροντές μου μου είπαν να πάω στους γονείς μου στο χωριό μου εις τον Άγιο Ιωάννην Ευβοίας.

Και ενώ από μικρό παιδί είχα κάνει πολλές αμαρτίες, όταν ξαναπήγα στον κόσμο, συνέχισα τις αμαρτίες, οι οποίες μέχρι σήμερα έγιναν πάρα πολλές. Ο κόσμος όμως με πήραν από καλό και όλοι φωνάζουνε ότι είμαι άγιος. Εγώ όμως αισθάνομαι ότι είμαι ο πιο αμαρτωλός άνθρωπος του κόσμου. Όσα ενθυμόμουνα βεβαίως τα εξομολογήθηκα και γνωρίζω ότι γι’ αυτά που εξομολογήθηκα με συγχώρησε ο Θεός, αλλά όμως τώρα έχω ένα συναίσθημα ότι και τα πνευματικά μου αμαρτήματα είναι πάρα πολλά και παρακαλώ όσοι με έχετε γνωρίσει να κάνετε προσευχή για μένα, διότι και εγώ, όταν ζούσα, πολύ ταπεινά έκανα προσευχή για σας. Αλλά όμως, τώρα που θα πάω για τον ουρανό, έχω το συναίσθημα ότι ο Θεός θα μου πη: Τι θέλεις εσύ εδώ; Εγώ ένα έχω να του πω: Δεν είμαι άξιος, Κύριε, για εδώ, αλλά ό,τι θέλει η αγάπη σου ας κάμη για μένα. Από εκεί και πέρα, δεν ξέρω τι θα γίνη. Επιθυμώ όμως να ενεργήση η αγάπη του Θεού.

Και πάντα εύχομαι τα πνευματικά μου παιδιά να αγαπήσουν το Θεό, που είναι το παν, για να μας αξιώση να μπούμε στην επίγειο άκτιστη Εκκλησία του. Γιατί από εδώ πρέπει να αρχίσουμε. Εγώ πάντα είχα την προσπάθεια να προσεύχωμαι και να διαβάζω τους ύμνους της Εκκλησίας, την Αγία Γραφή και τους βίους των Αγίων μας και εύχομαι και εσείς να κάνετε το ίδιο. Εγώ προσπάθησα με τη χάρι του Θεού να πλησιάσω τον Θεό και εύχομαι και σεις να κάνετε το ίδιο.

Παρακαλώ όλους σας να με συγχωρέσετε για ό,τι σας στενοχώρησα

Ιερομόναχος Πορφύριος
Εν Καυσοκαλυβίοις τη 4/17 Ιουνίου 1991

Ο Γέροντας Πορφύριος κοιμήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 1991 στο Κελί του στα Καυσοκαλύβια.

http://www.porphyrios.net/

Διαβάστε Περισσότερα